Các vựa lương thực của nước Mỹ đang đối mặt với hàng loạt thách thức: nợ nần kỷ lục, số vụ phá sản tăng vọt, và những tác động tiêu cực của thuế quan. Các trang trại gia đình đang trên bờ vực sụp đổ còn đất nông nghiệp lại trở thành một kênh đầu cơ sinh lời, đe dọa tương lai của toàn ngành.
Nhiều báo cáo cho thấy ngành nông nghiệp Mỹ đang rơi vào khủng hoảng. Theo Dịch vụ Nghiên cứu Kinh tế của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA/ERS), tổng nợ ngành nông nghiệp Mỹ được dự báo sẽ đạt khoảng 592 tỷ USD trong năm 2025, tăng 5 % so với 2024.
Trong khi đó, hồ sơ của tòa án Mỹ cho thấy có 216 vụ phá sản nông nghiệp (theo Chương 12 của Luật Phá sản) trong năm 2024, tăng 55% so với 2023. Tình hình có vẻ đang xấu đi nhanh chóng khi chỉ trong quý 1/2025 đã có 259 vụ phá sản, vượt toàn bộ năm 2024. Trước áp lực tài chính ngày càng lớn, nhiều nông dân Mỹ đang kêu gọi một gói cứu trợ mới để duy trì hoạt động.
Thực tế, vào giai đoạn 2018-2019 Chính phủ Mỹ đã chi khoảng 23 tỷ USD để bù đắp thiệt hại cho nông dân do chiến tranh thương mại, nhưng nghiên cứu cho thấy phần lớn trợ cấp đó chảy vào túi các trang trại lớn nhất. Các chuyên gia cảnh báo nếu không có biện pháp khắc phục, xu hướng tập trung ruộng đất và thua lỗ ngày càng gia tăng có thể càng làm cho khủng hoảng trở nên trầm trọng.
Bốn đòn đánh cùng lúc
Để hiểu rõ về cuộc khủng hoảng trong ngành nông nghiệp, chúng ta cần nhìn vào bốn thách thức chính đang đè nặng lên nông dân Mỹ hiện nay:
Thứ nhất, chiến tranh thương mại do Tổng thống Trump châm ngòi: Khoảng 20% sản lượng nông nghiệp mỗi năm của Mỹ được xuất khẩu, trong đó Canada, Mexico và Trung Quốc là các thị trường hàng đầu. Nông nghiệp chiếm hơn 10% tổng xuất khẩu của Mỹ.
Tuy nhiên, tranh chấp thương mại với Trung Quốc đã làm gián đoạn dòng hàng xuất khẩu. Đặc biệt, Trung Quốc, vốn là khách hàng mua nhiều đậu nành Mỹ nhất, đã ngừng mua hoàn toàn đậu nành của Mỹ do thuế quan đối ứng lên tới 34%.
Việt hóa: Đức Quyền
|
Trong khi đó, Brazil đã liên tục thiết lập kỷ lục mới về xuất khẩu đậu nành sang Trung Quốc, đạt 2.47 tỷ bushel (tức 67.3 triệu tấn) trong 8 tháng đầu năm 2025.
Brazil cũng không phải quốc gia duy nhất thế chân Mỹ trong việc cung cấp nông sản sang Trung Quốc. Theo thông tin từ Fast Markets, hai quốc gia Nam Mỹ là Argentina và Uruguay đã ký các đơn hàng xuất khẩu tổng cộng 10 triệu tấn đậu nành sang đất nước tỷ dân trong mùa thu 2025 và đầu 2026.
Việt hóa: Đức Quyền
|
Đáng chú ý, chính quyền Tổng thống Trump còn cung cấp gói viện trợ khẩn cấp 20 tỷ USD cho Argentina vào đầu tháng 10/2025, trong khi Argentina đang tạm miễn thuế xuất khẩu ngũ cốc, giúp cho nông sản của đất nước Nam Mỹ này càng có sức cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.
Hệ quả tất yếu là nông sản Mỹ phải đối mặt với thặng dư nguồn cung và giá cả giảm, đẩy nhiều nông dân vào thế khó khi thị trường xuất khẩu bị thu hẹp.
Thứ hai, các chương trình chính phủ bị đóng băng: Biến động chính trị gần đây đã khiến hàng chục chương trình hỗ trợ nông nghiệp bị tạm ngưng. Chỉ vài tuần sau khi Tổng thống Trump nhậm chức nhiệm kỳ 2 (tháng 1/2025), hàng loạt lệnh hành chính đã “đóng băng” kinh phí của các chương trình nông nghiệp liên bang.
Ví dụ, Đạo luật Giảm thiểu Lạm phát (IRA), được quốc hội thông qua năm 2022, dành hàng tỷ USD cho các chương trình hỗ trợ bảo tồn đất đai và năng lượng tái. Đến nay, phần lớn kinh phí này vẫn bị giữ lại. Thống kê của USDA cho thấy đã có hơn 30,715 hợp đồng bảo tồn trị giá khoảng 2.3 tỷ USD được ký kết với nông dân khắp cả nước, nhưng hiện hầu hết vẫn chưa được giải ngân. Tháng 2/2025, Bộ Nông nghiệp (USDA) mới giải ngân được 20 triệu USD, tức chỉ 0.35% trong tổng 2 tỷ USD đã cam kết cho các hợp đồng này.
Hệ quả là, hàng chục nghìn nông dân và tổ chức phục vụ nông nghiệp bị rơi vào thế kẹt, không nhận được tiền hỗ trợ theo hợp đồng. Nhiều trang trại nhỏ không thể đợi đến khi các chương trình mới bắt đầu giải ngân năm sau, dẫn đến nguy cơ phải rời thị trường giữa chừng.
Thứ ba, tình trạng thiếu hụt lao động: Lực lượng lao động nông nghiệp của Mỹ ngày càng khan hiếm và già hóa. Theo USDA, 63% công nhân nông nghiệp là người sinh ra tại Mexico. Việc siết chặt thực thi luật nhập cư đã khiến nhiều lao động bất hợp pháp (trước đây chiếm tỷ lệ cao trong các trang trại) lo sợ và không dám ra đồng.
Thời gian gần đây, nhiều vụ đột kích của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) vào các nhà máy chế biến và trang trại (Nebraska, California…) đã khiến một số lao động nhập cư quyết định ở nhà vì sợ bị bắt. Trong khi đó, chương trình visa H-2A cho lao động mùa vụ (chiếm khoảng 10% lực lượng) đòi hỏi nông dân phải lo chỗ ở và trả lương theo mức tối thiểu nhà nước, làm tăng chi phí thuê công nhân.
Tất cả điều này dẫn đến tình trạng khan hiếm lao động mùa vụ, nhất là vào mùa gặt hái, khiến nông dân Mỹ gặp khó trong việc tuyển đủ người làm việc.
Thứ tư, xu hướng chuyển dịch sang đầu cơ đất đai: Việc người dân đẩy mạnh đầu tư canh tác (thâm canh) và sự cạnh tranh trong việc giành quyền sử dụng đất đã làm cho giá trị đất nông nghiệp tăng lên rất nhiều. Vì thế, việc mua bán hoặc cho thuê đất nông nghiệp mang lại lợi nhuận cao hơn nhiều so với việc sử dụng đất để sản xuất nông nghiệp thông thường. Nói cách khác, người ta có thể kiếm được nhiều tiền hơn bằng cách sở hữu và cho thuê đất, hoặc bán đất, hơn là tự trồng trọt trên mảnh đất đó.
Báo cáo giá đất của USDA (tháng 8/2025) cho thấy giá trung bình đất nông nghiệp tại Mỹ đạt kỷ lục 4,350 USD/acre, tăng thêm 180 USD/acre chỉ trong một năm gần đây. Giá đất trồng trọt nói riêng tăng 4.7% trong năm 2025 lên kỷ lục 5,830 USD/acre. Với mức tăng này, chủ đất thu lợi nhiều hơn gấp hàng chục lần so với lợi nhuận từ sản xuất, theo ước tính là chỉ khoảng vài chục USD/acre. (Diện tích 1 acre (mẫu anh) = 0.4 hecta).
Việt hóa: Đức Quyền
|
Bên cạnh đó, chính sách thuế hiện hành cũng khuyến khích đầu cơ đất: ví dụ, quy định “trao đổi đồng loại” cho phép chủ đất hoãn thuế lãi vốn khi bán nông trại và tái đầu tư vào tài sản tương tự. Khi kết hợp những yếu tố này với nhau, hoạt động đầu tư vào đất nông nghiệp ngày càng nhộn nhịp, đẩy chi phí bất động sản lên cao và khiến nhiều nông dân chuyển hướng tích trữ tài sản thay vì mở rộng sản xuất.
4 thách thức kể trên đang tạo thành một “cái bẫy” hoàn hảo cho nông dân Mỹ: nợ nần chồng chất trong khi các kênh doanh thu và hỗ trợ đều bị thu hẹp. Cuộc khủng hoảng này là câu chuyện về sự suy yếu của một trong những trụ cột của kinh tế Mỹ. Khi các trang trại gia đình, xương sống, của nền nông nghiệp, dần biến mất để nhường chỗ cho các siêu trang trại và các nhà đầu cơ đất đai, an ninh lương thực của Mỹ sẽ đi về đâu?
FILI – 09:10 13/10/2025
